Literair vertaler: de stem van een ander schrijven

Een prachtige metafoor voor het beroep van literair vertaler (met dank aan de Universiteit Utrecht). Net als het creatieve proces van de schrijver zelf vaak in nevelen is gehuld, is ook het werk van een literair vertaler voor de meeste mensen enigszins mysterieus. Hoe kan iemand de woorden van een ander met al hun achterliggende betekenis, hun culturele en taalspecifieke eigenaardigheden en de unieke stem van de schrijver van de originele taal naar een andere taal vertalen zonder dat dit allemaal verloren gaat?

Het verschil tussen literair en zakelijk vertalen is groot maar vrij eenvoudig terug te brengen naar één zin: bij zakelijk vertalen moet de tekst zo nauwkeurig mogelijk worden vertaald om de inhoud exact weer te geven, bij literair vertalen gaat het om de boodschap van de schrijver die tussen de woorden, regels en alinea’s van het verhaal te vinden is. Dit kan een duidelijk aanwezige boodschap zijn maar de meeste schrijvers schrijven hun verhalen in meerdere lagen, van zichtbaar tot verborgen. Het is voor een literair vertaler een hele klus om alles zo te vertalen dat het in de doeltaal en doelcultuur op dezelfde manier overkomt als in de brontaal en broncultuur.

Woordgrappen bijvoorbeeld kunnen niet zomaar van de ene in de andere taal ‘geconverteerd’ worden door gewoon de woorden, uitdrukkingen of beelden te vertalen. Hier moet de vertaler meestal kunstgrepen toepassen om de grap in een voor een andere cultuur begrijpelijke en net zo grappige vorm te gieten. Een heel aparte categorie met speciale eisen zijn gedichten.

De literair vertaler als kunstenaar

Literair vertalen is net als schrijven een creatieve bezigheid. Een schrijver wordt zonder meer als kunstenaar gezien, een literair vertaler meer als iemand die een beroep uitoefent, een vakman of vakvrouw weliswaar maar niet meer dan dat. Dit doet de vertaler en zijn werk beslist te kort; ook een literair vertaler creëert kunst of, zoals Bartho Kriek het noemt, herschept de kunst van de schrijver, leeft zich in, gaat in het brein van de schrijver zitten en haalt diens diepste bedoelingen en verbeeldingswereld naar boven. Een literaire vertaling is een nieuwe, anderstalige versie, een interpretatie van het originele werk, zij het proza of poëzie.

De literatuur van een land wordt gemaakt door schrijvers, de wereldliteratuur door vertalers. Citaat van José Saramago, vertaald door Harrie Lemmens

Op zoek naar een literair vertaler?

JK Translate zoekt graag de perfecte literair vertaler voor uw boek of werk. In ons groot netwerk van vertalers en partner-vertaalbureaus is de juiste vertaler snel gevonden. Neem voor meer informatie contact met ons op.

*****

Mocht u geïnteresseerd zijn in een opleiding Literair Vertaler: dit kan aan de Universiteit Utrecht (Master) en de Vertalersvakschool in Amsterdam of Antwerpen.